BREST-OD-300 süratli nötron reaktörlü eşsiz güç ünitesinin imaline, Rosatom’a bağlı yakıt şirketi TVEL’in Rusya’nın Tomsk bölgesi Seversk kentinde yer alan Sibirya Kimyasal Tesisi’nde başlandı.
Önceki gün düzenlenen beton dökme merasimine Tomsk Bölgesi Valisi Sergey Zhvachkin, Rusya Devlet Atom Gücü Kurumu Rosatom’un Genel Müdürü Aleksey Likhachev, Rusya Ulusal Araştırma Merkezi “Kurchatov Enstitüsü” Lideri Mikhail Kovalchuk ve öteki davetliler katıldı. Rusya Bilimler Akademisi Lideri Alexander Sergeev, UAEA Lideri Rafael Grossi ve OECD Nükleer Güç Ajansı (NEA) Genel Müdürü William Magwood da merasime görüntü ileti gönderdi. Merasim, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in kararnamesi ile ilan edilen Bilim ve Teknoloji Yılı kapsamında gerçekleşti.
Hızlı nötron reaktörlerinde kullanıma uygun MNUP (karışık uranyum-plütonyum nitrür) yakıtıyla çalışan reaktör, 300 MW heyeti güce sahip olacak. Yeni güç ünitesi, global nükleer endüstrinin en kıymetli tesisi olan Pilot Demonstrasyon Güç Kompleksi’nde (PDEK) yer alıyor. Bu kompleks, birbiriyle ilişkili üç tesis olan uranyum-plütonyum nükleer yakıt üretimi (üretim/yeniden üretim) tesisi, BREST-OD-300 güç ünitesi ve ışınlanmış yakıtın yine işlendiği tesisten oluşuyor. BREST-OD-300 süratli nötron reaktörlü güç ünitesinin üretimiyle dünyada birinci defa kapalı nükleer yakıt döngüsüne sahip ve süratli reaktörlü bir nükleer santral kurulmuş olacak. Tekrar sürece sonrası, reaktörden çıkan ışınlanmış yakıt yine üretime (yani taze yakıt üretimine) gönderilecek ve bu sayede sistem yavaş yavaş özerk ve harici güç kaynaklarından bağımsız hale gelecek.
Rosatom Genel Müdürü Alexey Likhachev merasimde yaptığı konuşmada, nükleer yakıtın sonsuz defa yine işlenmesi sayesinde nükleer gücün kaynak tabanının neredeyse tükenmez hale geleceğini belirterek, “Aynı vakitte, gelecek kuşaklar için kullanılmış nükleer yakıt biriktirme sorunu ortadan kalkmaktadır. Bu projenin başarılı bir formda uygulanması, ülkemizin etraf dostu olma, erişilebilirlik, güvenilirlik ve kaynak kullanımının verimliliği açısından sürdürülebilir kalkınma prensipleriyle tam olarak uyumlu dünyanın birinci nükleer teknolojisine sahip olmasını sağlayacaktır. Bugün, insanların ömürlerini güzelleştirmek için eşsiz tahliller sunarak dünyada nükleer teknoloji alanındaki liderliğimizi bir defa daha teyit ediyoruz” sözlerini kullandı.
Rosatom’un Memleketler arası Bilimsel ve Teknik Projeler Özel Temsilcisi ve ‘Atılım’ Projesi Müdürü Vyacheslav Pershukov ise, BREST-OD-300 kurşun soğutmalı reaktörün dizaynının doğal güvenlik prensiplerine dayandığını belirterek, “Reaktörün özellikleri, eriyik kapanından ve büyük hacimli takviye sistemlerinden vazgeçilmesini, ayrıyeten reaktör dışı ekipmanın güvenlik sınıfını düşürmeyi mümkün kıldı. Reaktör tesisinin tasarımı ve fiziki özellikleri, halkın tahliyesini gerektiren kazaların da bertaraf edilmesini sağlıyor. Uzun vadede, bu tıp tesisler nükleer enerjiyi sırf daha inançlı kılmayacak, birebir vakitte en verimli termal güç üretimine; bilhassa de buhar ve doğal gaz teknolojisine kıyasla ekonomik manada daha rekabetçi hale getirecektir” diye konuştu.
‘Atılım’ Projesi ve N.A. Dollezhal Elektrik Mühendisliği Araştırma ve Tasarım Ensititüsü Bilimsel Danışmanı Evgeniy Adamov, projenin iş tertibi bakımından SSCB periyodunun atom projeleriyle benzerlikler taşıdığını belirtti.
Adamov “Koordinasyon Konseyi’ne Rosatom Genel Müdürü Alexey Likhachev başkanlık ediyor. Projenin yöneticisi ise onun birinci yardımcısı Alexander Lokshin. Ana işletmelerde, proje üzerinde çalışan uzmanları bir ortaya getiren Sorumluluk Merkezleri kuruldu. Tam ölçekli bilimsel araştırma, ekipman tasarımı ve üretiminden PDEK tesislerinin tasarımı, inşası ve devreye alınmasına kadar net bir çalışma yol haritası oluşturduk. BREST-OD-300 reaktörünün 2026’da faaliyete geçmesi planlanıyor. 2023 yılına kadar da yakıt üretim tesisi kurmak istiyoruz. 2024 yılına kadar ise ışınlanmış yakıtın tekrar işleneceği modülün inşaatına başlanması planlanıyor” dedi.
TVEL Lideri Natalya Nikipelova ise, ‘Atılım’ projesinin sadece yenilikçi reaktör geliştirilmesini değil, birebir vakitte yeni kuşak nükleer yakıt döngüsü teknolojilerinin kullanılmasını da kapsadığına işaret ederek şu tabirleri kullandı:
“Bunun içerisine öncelikle, bu kurşun soğutmalı süratli reaktörün verimli çalışmasını sağlayacak ve büsbütün plütonyum ve tükenmiş uranyum üzere geri dönüştürülmüş nükleer materyallerden oluşan ağır nitrür yakıt (MNUP) üretimi girmektedir. İkincisi, ışınlanmış yakıtın işlenmesi ve atık idaresi için daha verimli ve ekonomik açıdan cazip radyokimyasal teknolojiler. Bütün bunlar bir ortaya geldiğinde, geleceğin nükleer gücü üretim zinciri neredeyse atıksız ve yenilenebilir hale gelecek.”
Kullanılmış nükleer yakıtlar yine kullanılabilecek
Rusya’nın bölümdeki stratejisi, termal ve süratli nötron reaktörleri ile kapalı nükleer yakıt döngüsünden oluşan iki bileşenli bir nükleer güç endüstrisi yaratılmasına dayanıyor. PDEK, Rosatom’un nükleer güç için yeni bir teknolojik platform yaratmayı amaçlayan stratejik projesi ‘Atılım’ çerçevesinde inşa ediliyor. Bu kapsamda nükleer gereçlerin geri dönüşümü teknolojilerinden yaygın bir halde yararlanılması öngörülüyor. Bu teknolojiler sayesinde nükleer güç endüstrisinin hammadde tabanı kat be kat genişletilmekle kalmayacak, tıpkı vakitte kullanılmış yakıt ve nükleer atık birikmesi sorunu da çözülmüş olacak. Öbür bir deyişle, kullanılmış nükleer yakıt eserleri depolanmak yerine yine kullanılarak endüstride üretilen atık hacmi değerli oranda azaltılacak.
Hızlı reaktörlerin avantajı, yakıt döngüsünün ikincil eserlerinin (özellikle plütonyumun) güç üretimi için verimli bir biçimde kullanılabilmesi. Tıpkı vakitte, yüksek yine üretim oranına sahip olan süratli reaktörler, tükettiğinden daha fazla potansiyel yakıt üretebiliyor ve hayli etkin transuranik elementleri (aktinitler) yakabiliyor; yani güç üretiminde kullanabiliyor. BREST-OD-300 reaktörünün ana güç bileşeni olan plütonyum-239, doğal uranyum cevherinde yüzde 99’dan fazla oranda bulunan uranyum-238 izotopundan üretiliyor. (Halihazırda termal reaktörlerde güç üretimi için doğal uranyumun yüzde 0,7’sini oluşturan uranyum-235 izotopu kullanılıyor.) Yenilikçi teknolojilerin kulanılmasının doğal uranyumun verimliliğini üstel olarak artırması bekleniyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
