Deprem iddiasında yüksek hassasiyet ve doğruluk sağlamak, bilim dünyası için uzun müddettir devam eden bir zorluk olmuştur. Lakin yapay zeka (AI), bu alandaki yeteneklerimizi geliştirmek için değerli bir araştırma konusu haline geldi. Yapay zeka, büyük sismik data kümelerini tahlil edebilme yeteneği sayesinde insan analistlerinin gözden kaçırabileceği zelzele belirtilerini tanımlama potansiyeline sahip. Makine tahsili algoritmaları, araştırmacılara sarsıntı modellerini daha yeterli manaya konusunda yardımcı olabilir.
DEPREM EVVELDEN İDDİA EDİLEBİLİR Mİ?
Bugün kimi yapay zeka modelleri, jeolojik özellikleri ve evvelki sismik dataları inceleyerek zelzeleleri yüksek olasılıkla iddia etmek için kullanılmaktadır. Bu modeller, makul bölgelerde belli bir vakit diliminde sarsıntı olma mümkünlüğünü hesaplar. Fakat bu kestirimler ekseriyetle çok genel olup kesin iddiaları içermez.
Depremler, yerkabuğunun derinliklerindeki tektonik plakaların karmaşık hareketlerinden kaynaklandığı için kestirim etmek epey sıkıntı. Bu süreç birçok değişkeni ve meçhullüğü içeriyor. Yapay zeka, sarsıntı bilgilerini tahlil ederek ve erken ihtar sistemlerini geliştirerek yararlı olabilir. Fakat sarsıntının kesin zamanlamasını, pozisyonunu ve büyüklüğünü gerçek bir biçimde kestirim etmek hala büyük bir zorluk.
YÜZDE 70 DOĞRULUK İLE KESTİRİM EDİYOR
Interesting Engineering’in haberinde yer alan bilgilere nazaran umut verici bir gelişme yaşandı. Teksas Üniversitesi’nden (UT) araştırmacılar, yüzde 70 doğrulukla zelzeleleri varsayım eden bir yapay zeka algoritmasını test ettiler. Denemeler Çin’de gerçekleştirildi ve bu sonuçlar, zelzeleleri kestirim etmek için muteber bir yapay zeka sisteminin yakın gelecekte mümkün olabileceğine işaret ediyor.
Sistem, 14 sarsıntının yerini neredeyse tam olarak ve yanlışsız bir biçimde kestirim etti. Sadece sekiz yanlış ikaz verdi ve bir zelzelesi kaçırdı. Bu, zelzelelere karşı daha âlâ hazırlık yapılmasına yardımcı olabilir ve ekonomik ve insani kayıpları en aza indirebilir.
Araştırmacılar, bu yapay zeka modelini dünya genelinde sismik faaliyetin ağır olduğu bölgelerde test etmeyi planlıyor. Bu, modelin daha fazla data üzerinde eğitim alarak varsayım doğruluğunu artırmasına ve sarsıntıların pozisyon iddialarını iyileştirmesine yardımcı olacak. Bir sonraki adım olarak, yapay zeka Teksas’ta test edilecek ve Teksas Sismolojik Ağ Programı’nın (TexNet) bilgilerini kullanarak zelzele kestirimi yetenekleri daha da geliştirecek.
Yer bilimciler tarafından Türkiye’nin bir zelzele ülkesi olduğu sık sık lisana getirilmektedir. Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşanan büyük sarsıntılarda resmi sayılara nazaran 109 bin 67 insan hayatını kaybetmiştir. Yeni yapay zeka sistemi sayesinde Türkiye’de sarsıntı felaketinin önüne geçilerek can kaybı önlenebilir.
