Hayatımızda pek çok değişikliğe neden olan koronavirüs salgını sırasında bilhassa imtihana hazırlanan gençler, uzaktan eğitimin sürecinin de tabloya eklenmesi ile daha fazla gerilim ve telaş yaşadı. Tüm bunlar beraberinde akademik marifetlerde ve başarıda problemlere neden oldu. Sınav korkusunun çocuğun günlük ömrünü, okul muvaffakiyetini etkilediğini belirten Liv Hospital Ulus Çocuk ve Ergen Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Seher Akbaş sınava girecek gençlerin ailelerine değerli tavsiyelerde bulundu.
Sınav telaşı çocuğun ders çalışmasını, dikkatini, okul muvaffakiyetini ve günlük hayatını olumsuz tesirler
Kaygı; kişinin bir uyaranla karşılaştığında yaşadığı bedensel, duygusal ve zihinsel çok uyarılmışlık halidir. İmtihan derdi ise bu çok uyarılmışlık halinin imtihandan evvel, imtihan esnasında ve imtihandan sonra yaşanmasıdır. İmtihan tasasında imtihanın kendisi gerilime yol açmaz, imtihanın kişi tarafından algılanış biçimi telaşa neden olur. Bu nedenledir ki kimi öğrenciler imtihanlarda çok rahat ve başarılıdır, kimileri ise korkulu ve başarısız olur. Karşılaştıkları olayları felaketleştirme ya da abartma eğiliminde olan çocuk ve ergenlerde, telaş duyulan bir durumun vahim olacağı ve felaketle sonuçlanacağı tarafındaki mantıkdışı bir inanç, çoklukla tasaya eşlik etmektedir. İmtihanın tehlike yaratan bir durum olarak düşünülmesi korkuya neden olur. Zihnin daima imtihan anı ve imtihan sonrası olacaklarla (hayal kırıklığı gibi) meşgul edilmesi ve bu hususta telaş duyulması, imtihan derdinin yaşanmasına yol açar. İmtihan korkusu çocuğun ders çalışmasını, dikkatini, okul başarını ve günlük ömrünü olumsuz tesirler.
Neden imtihan korkusu yaşarlar?
- Mükemmeliyetçi kişilik yapısı
- Yüksek beklenti seviyesi
- Kötü çalışma alışkanlığı
- Görev ve sorumlulukları erteleme
- Başarısız olma ve değerlendirilme korkusu
- Yorgunluk, uykusuzluk ve yanlış beslenme
- Her durumu felaketmiş üzere algılama
Sınav telaşının tahlilinde ebeveynlere öneriler
- Anne ve babanın kendi beklentileri ile çocuğun kapasitesi-sınırları ortasında gerçekçi bir istikrar kurulmalıdır.
- Anne ve babalar çocuğun çalışma isteğini arttırmak niyetiyle “Bu kadar çalışmakla kazanamazsın”, Az bir vakit kaldı, bizi mahcup etme” üzere korkuyu arttırıcı yaklaşımlardan kaçınmalıdır.
- Çocuk imtihan hakkında konuştuğunda çocuk yorumsuz; ancak anlayarak, empati göstererek dinlenmelidir. Böylelikle gerçek hislerini anlanmış olur. Bu konuşmalarda çocuğun başarısıyla ve başarısızlığıyla anne ve baba tarafından kabul edildiği hissettirilmelidir.
- Sürekli “Çalış, çalışmıyorsun!” demek yerine, “Nasıl gidiyor? Neler yaptın? Birlikte göz gezdirelim ister misin? Bizden istediğin bir şey var mı?” biçimindeki bir yaklaşım benimsenmelidir. Çok uyarıcı, çok yönlendirici, nasihat edici tavırlar çocuğun telaş seviyesini artırır. Tekrar çok esirgeyici kollayıcı tavırlardan kaçınılmalı, çocuğun yaşına uygun girişimselliği desteklenmelidir.
- Olumlu geri bildirimlerin ön planda olduğu bir yaklaşım çok kıymetlidir.
- Çocuk “Onlar başarılı sen başarısızsın, onlar uygun sen değilsin” üzere etrafıyla, arkadaşlarıyla ya da kardeşleriyle kıyaslanmamalıdır.
- Çocuk anne ve baba tarafından yaşına ve şahsî özelliklerine nazaran gereğince uygun tanınmalıdır.
- Hoşlandığı faaliyetleri yapması sağlanmalıdır.
- Çocuğa imtihanın yalnızca bir fırsat olduğu, hayatta diğer fırsatların da olduğu anlatılmalıdır. Huzurlu bir aile ortam sunulmalıdır.
- Anne ve baba tarafından çocuğa vakit ayrılmalıdır.
- Göstermiş olduğu uğraş takdir edilmelidir.
- “Sonuç ne olursa olsun senin yanındayız” iletisi verilmelidir.
Sınav korkusunun nedeni ve şiddetine nazaran dayanak ve tedavi yaklaşımları düzenlenir.
Öncelikle çocuk ve gençlerde imtihan tasasının çocuğun akademik hünerlerini ve günlük hayatını ne kadar etkilediği kıymetlendirilir. Derdin dikkat, uyku, okul başarısı, kendine inanç, imtihan ve akademik performansı ne kadar etkilediği tespit edilir. Yeniden korkunun ruhsal problemlerin bir sonucu olup olmadığı (dikkat problemleri, hareketlilik, dürtüsellik, öğrenme meseleleri gibi) ya da dert nedeniyle ek ruhsal sıkıntılar yaşanıp yaşanmadığı (depresif yakınmalar, takıntılar, uyku ve dikkat meseleleri gibi) belirlenir. Telaşın nedenlerine ve ek problemlere yönelik dayanak ve tedavi yaklaşımı geliştirilir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
