Beslenmenin, epigenetiği yahut genetiği değiştirerek hastalıkların önlenmesinde ya da ortaya çıkmasında değerli bir tesiri olduğunu belirten uzmanlar, gerçek ve istikrarlı beslenmenin kıymetine vurgu yapıyor. Yapılan bilimsel çalışmalardan örnek veren uzmanlar, “Bu çalışmalar, yetersiz beslenmenin epigenetik faktörler üzerindeki tesirlerinin kuşaklar uzunluğu bile aktarılabileceğini ispatlar niteliktedir.” diye konuştu.
Üsküdar Üniversitesi Sıhhat Hizmetleri Yüksek Okulu (SHMYO) ve Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü Doç. Dr. Mesut Karahan, epigenetik faktörler ve beslenme ortasındaki bağ hakkında değerlendirmelerde bulundu.
Epigenetik nedir?
Epigenetiğin, “DNA dizisini değiştirmeden gen ekspresyonunu modüle eden DNA kromatin yapısında hücreye has geri dönüşümlü modifikasyonlar” olarak tanımlanabileceğini belirten Doç. Dr. Mesut Karahan, “Bu duruma mendel olmayan kalıtım da denebilir. Epigenetik faktörler tıpkı organizma içinde hücreden yavru hücreye kalıtsaldır ve bu kalıtımın organizmalar ortasında kuşaklar ortası olabileceğine dair birçok çalışma bildirilmiştir. Gerçekten her canlının genetik mirası, hem DNA dizi bilgisini hem de epigenetik bilgiyi içerir ve bunların etkileşimi, organların ve hücrelerin fonksiyonunu sürdürür. Ayrıyeten, son yıllarda yapılan çeşitli araştırmalar, hastalıklara karşı farklı hassaslıklar kazandırabilen spesifik genleri ve epigenetik durumların varlığını doğrulamıştır.” dedi.
Bazı hastalıklar epigenetik risklerle ortaya çıkabiliyor
Genomdan farklı olarak, epigenomun çevresel faktörlerden etkilenerek değişebildiğini ve bu nedenle birtakım hastalıkların epigenetik risklerle meydana gelmesini tetikleyebildiğini kaydeden Doç. Dr. Mesut Karahan, “Bu tıp değişiklikler en çok ilaçlar, beslenme ve diyet yahut radyasyona maruz kalma üzere yoluyla çevresel maruziyetler gerçekleşir. Beslenmenin farklı epigenetik modifikasyon cinsleri üzerindeki tesiri ve bilhassa birçok kanser çeşidindeki ilerleme riski hakkında birçok çalışma mevcuttur. Örneğin yeşilliklerden alınan folat, kırmızı üzüm ve eserlerinden alınan polifenoller (resveratrol, genistein vb.), çinko ve α linoleik asit üzere besin bileşenlerinin alımının kanser gelişiminde yahut inhibisyonunda tesirli olduğunu bildiren birçok araştırma vardır.” dedi.
Folat eksikliği gebelere düşüğe sebep olabiliyor
Bu diyet bileşiklerinin birçoğunun epigenetik modifikasyonları etkileyerek kansere karşı gözetici bir tesir sağladığının düşünüldüğünü kaydeden Doç. Dr. Mesut Karahan, “Buna örnek vermek gerekirse Folat değerli bir tek karbon vericidir ve tek karbon metabolizması DNA, protein ve fosfolipidlerin sentezi için gereklidir. Folat yalnızca diyetten elde edilir ve 5,10-metilentetrahidrofolata (MTHF) dönüştürülür. MTHF, bir metil donörü misyonu görerek homosisteini metiyonine çevirir ve DNA’yı metilleyerek epigenetik düzeneklerin regüle edilmesinde çok değerli katkıda bulunur. Folat eksikliğine bağlı olarak DNA tamirine tesir eden metilasyon modifikasyonun gerçekleştirilememesine bağlı olarak çeşitli kanser çeşitleri ve hudut sistemi hastalıkları bildirilmiştir. Folat eksikliğinin gebe bayanlarda düşük tehlikesine sebep olduğu bilinmektedir. Folat seviyeleri düşük olan annelerden doğan nöral tüp defektli yavru riskinin arttığı da gösterilmiştir.” dedi.
Beslenmenin hastalıkları önlemesinde tesiri büyük
“Folat eksikliği, tüm canlılarda, dokularda ve gelişimin tüm etaplarında tıpkı tesire sahip değildir” diyen Doç. Dr. Mesut Karahan, “MTHFD1 G1958A genotipine sahip olanların, nöral tüp defekti olan bebekleri doğurma riskinin daha yüksek olduğu bulundu, bunun bir metil donörü olarak kolinden (örneğin yumurtalardan) kaynaklandığı düşünülmüştür. Hasılı beslenmenin büsbütün epigenetiği yahut genetiği değiştirerek hastalıkları 100 önleyeceğini söyleyemesek de kıymetli bir tesiri olduğu söylenebilir.” diye konuştu.
Hollanda açlık kışında gebe olan bayanların bebeklerinde sıhhat problemleri görüldü
Epigenetik faktörlerin anneden yavruya geçebileceğini ve beslenmenin epigenetik faktörler üzerindeki ehemmiyetini Hollanda’da ”Hongerwinter” ismiyle bilinen Hollanda açlık kışı vaktine yönelik yapılan çalışmalar öne çıkardığını söz eden Doç. Dr. Mesut Karahan, şunları söyledi:
“Hollanda açlık kışı 1944 yılının Eylül ayından başlayıp 1945 yılının Mayıs ayına kadar süren ve Hollanda’daki kıtlık vaktini tanımlayan müddettir. O devirde gebe olan bayanların bebeklerinde beden anomalileri, kronik hastalıklara yatkınlıklar, raşitizm ve büyüme gerilikleri görüldü. Örneğin 2006 yılında yapılan bir çalışmada, Hollanda açlık kışını kapsayacak formda, Kasım 1943 ile Şubat 1947 yılları ortasında Amsterdam’da doğmuş 2414 kişi incelendi. Çalışmada izlenen insanların öteki insanlara nazaran glikoz tolerasyonunun ve insülin konsantrasyonunun artmış ve kan basınçlarının yüksek olduğu bulundu. Ayrıyeten yetişkinlikte albüminüri görülme mümkünlüğünün 3.2 kat artmış olduğu, tıkayıcı hava yolu hastalıklarının daha fazla görüldüğü, kan lipidlerinin yüksek olduğu ve bayanlarda göğüs kanseri riskinin 5 kat artmış olduğu bulundu. Bu da bize yetersiz beslenmenin epigenetik faktörler üzerindeki tesirlerinin kuşaklar uzunluğu bile aktarılabileceğini ispatlar niteliktedir.”
Sonrasında gelişen moleküler tekniklerin, beslenmenin epigenetik faktörler üzerindeki tesirlerine dair daha fazla araştırmanın kapısını araladığını kaydeden Doç. Dr. Mesut Karahan, “Örneğin obezite ve yüksek yağlı diyetlerle beslenen obez gebe bayanlarda yüksek ölçü spesifik yağ asidi taşıyıcıları yoluyla plasentaya ve ordan bebeğin sirkülasyonuna geçen yüksek ölçü lipid tespit edilmiştir. Bu lipidler bebek gelişimin sürecinde hücresel reseptörlere karşı ligand vazifesi görerek DNA’nın hipermetilasyonu ve histon asetilasyonlarına neden olmuş, bu durum da gen ekspresyon seviyelerini değiştirerek hücrelerde ziyanlı sinyal yolak modülasyonlarına neden olmuştur. Bu değişikliklerde postnatal devir ve sonrasında çeşitli nörolojik, kanser, kas-iskelet sistemi üzere birçok bozuklukla ilişkilendirilmiştir. Bilhassa yıllar süren kanser araştırmalarında genotipin tek başına tüm kanser riskini açıklamadığı anlaşıldıkça epigenetiğe artan bir ilgi oluştu.” dedi.
Beslenmenin epigenetik faktörler üzerinde kıymetli tesiri var
Doç. Dr. Mesut Karahan, “Ek olarak, beslenme ve nizamlı idmanla birlikte yapılan ömür üslubundaki değişikliklerle birçok kanserin önlenebileceği yaygın olarak kabul edilmektedir. Örneğin kolon kanseri hadiselerinin yaklaşık 45’inin diyet ve ömür şekli değişiklikleri ile önlenebileceği öne sürülmüştür. Sonuç olarak beslenmenin epigenetik faktörler üzerinde değerli tesiri bulunmaktadır ve bunlar çalışmalarla da desteklense de bu alanda daha fazla araştırma yapılmasına muhtaçlık vardır.” diye konuştu.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
