Tüm dünyanın “en büyük global sorun” olarak kabul ettiği iklim değişikliği, tesirlerini artırmaya devam ediyor. Son devirde dünyanın pek çok noktasında olduğu üzere Türkiye’de de ortaya çıkan ve ülkenin tamamını ıstıraba boğan orman yangınları ve seller üzere doğal afetler de, iklim değişikliğinin en kıymetli sinyalleri olarak görülüyor.
Uzmanlar, bilhassa fosil yakıtların neden olduğu global ısınmanın önüne geçebilmek için ‘karbonsuz gelecek’ davetleri yapıyor. Ülkelerin güç karmalarında fosil yakıtların hissesini azaltması gerektiğinin altını çizen uzmanlar, yenilenebilir güç kaynaklarına ve nükleer güce yönelmenin gelecek için değerini her fırsatta hatırlatıyor. Hala güç muhtaçlığının büyük kısmını fosil yakıtlardan sağlayan Türkiye de, pak bir gelecek için yenilenebilir gücün hissesini artırma yolunda adımlar atıyor. Ülkenin elektrik gereksiniminin yaklaşık yüzde 10’unu karşılayacak olan ve Mersin’de inşası süratle devam eden Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS) projesi, bu adımlardan en kıymetlisi olarak görülüyor.
Türkiye üzere tüm dünya ülkelerinin tahlil aradığı iklim değişikliği konusunda bir davet da Birleşmiş Milletler’den geldi. Hükümetler ortası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) son raporunda, sera tesirine yol açan gaz emisyonlarının derhal, süratli biçimde ve geniş ölçekte azaltılmaması halinde global sıcaklık artışını yaklaşık 1,50C ve hatta 20C dereceyle sonlandırmanın çok uzak bir ihtimal olduğuna dikkat çekildi. İklim değişikliğinin fiziki temelinin değerlendirildiği yeni IPCC Çalışma Kümesi I raporu, seneye tamamlanacak IPCC’nin Altıncı Kıymetlendirme Raporu’nun (AR6) birinci kısmını teşkil ediyor.
Çalışma Kümesi I, iklim sistemi ve iklim değişikliğine ait en şimdiki bilgileri ele alıyor, iklim bilimindeki son gelişmeler ile paleoiklim, müşahedeler, süreç bilgisi, global ve bölgesel iklim simülasyonları konusunda pek çok delili bir ortaya getiriyor. Rapor, bugüne dek iklimin nasıl ve neden değiştiğini, uç noktadaki durumlar da dahil insanların daha geniş yelpazede iklimin özelliklerine tesiri konusunda daha fazla bilgi sunuyor.
İklim Değişikliği 2021: Fizikî Bilimi Temeli 2021 başlıklı rapor, 66 ülkeden 234 uzman tarafından kaleme alındı. Nisan 2021’de öngörülen raporun yayımlanma vakti Covid-19 pandemisi nedeniyle birkaç ay gecikti. Rapor, 26 Temmuz’da başlayan ve iki haftadan uzun süren, sanal olarak düzenlenen genel şuranın onay oturumunda IPCC’ye üye 195 hükümet tarafından kabul edildi. IPCC birinci sefer raporlarından biri için sanal onay oturumu düzenlemiş oldu.
Raporda, insan faaliyetlerinden kaynaklanan sera tesirine yol açan gazların emisyonunun 1850-1900’den bu yana yaklaşık 1.10C ısınmaya neden olduğu kaydedildi. Önümüzdeki 20 yıl boyunca ortalama olarak global sıcaklığın 1.50 C artışa ulaşacağı ya da bunun üzerine çıkacağı varsayımında bulunulan raporda, iklim değişikliğinin tesirlerinin dünya genelinde esasen görüldüğü vurgulandı.
“Etkiler geri döndürülemez hale geldi”
Raporda, “İklimde gözlemlenen değişikliklerin birçoklarının gibisi, binlerce hatta yüz binlerce yılda olmasa öncesinde yok ve deniz düzeyindeki süregelen artış üzere değişikliklerden kimileri artık yüz binlerce yıl boyunca geri döndürülemez halde” sözü kullanıldı.
Önümüzdeki yıllarda iklim değişikliğinin tüm bölgelerde artacağının vurgulandığı raporda, 1.50Clik global ısınmayla, sıcak hava dalgalarının artacağına, daha uzun yazların ve daha kısa kışların olacağına dikkat çekildi. Raporda, 20Clik global ısınmada, yakıcı sıcakların tarım ve sıhhat alanlarında daha sık kritik tahammül sonuna ulaşmaya yol açacağı da belirtildi.
Ancak IPCC, karbondioksit (CO2) ve öteki sera tesirine yol açan gazların kararlı ve sürdürülebilir biçimde azaltılmasının iklim değişikliğini sonlandırabileceğini açıkladı. Hava kalitesindeki güzelleşmenin süratle görülebileceğinin belirtildiği raporda, global sıcaklıklarda istikrarın görülmesinin ise 20-30 yıl alabileceği vurgulandı. Kıymetlendirme, iklim sisteminin insan kaynaklı emisyonlara verdiği karşılığa ait bilimsel bilgilerdeki gelişmenin yanı sıra geçmişteki ısınmayla ilgili geliştirilmiş bilgilere dayanıyor.
IPCC Çalışma Kümesi I Eş lideri Panmao Zhai yaptığı açıklamada, “İklimi istikrara kavuşturmak, sera gazı emisyonlarının kararlı, süratli ve daima azaltılması ve net sıfır CO2 emisyonuna ulaşılmasını gerektirecektir” diyerek “Başta metan olmak üzere öbür sera gazlarını ve hava kirleticilerini sınırlamak hem sıhhat hem de iklim için yarar sağlayabilir” sözünü kullandı.
Harekete geçme zamanı
IPCC Çalışma Kümesi I Eş Lideri Valérie Masson-Delmotte ise, rapora ait açıklamasında, “Bu rapor gerçekleri yüze vuruyor. Artık nereye gittiğimizi, ne yapılabileceğini ve nasıl hazırlanabileceğimizi anlamak için gerekli olan geçmişteki, şimdiki ve gelecekteki iklimin çok daha net bir fotoğrafına sahibiz” diye konuştu.
Masson-Delmotte kelamlarına şöyle devam etti: “Yıllardır Dünya’nın ikliminin değiştiği ve iklim sistemi üzerindeki insan tesirinin tartışmasız olduğu açıktı. Bununla birlikte yeni rapor, ilişkilendirme, yani makul hava ve iklim olaylarını şiddetlendirmede iklim değişikliğinin rolünü manaya bilimindeki büyük ilerlemeleri de yansıtıyor.”
İnsanlık için kırmızı alarm
BM Genel Sekreteri António Guterres, de çalışma kümesinin raporuyla ilgili olarak “Rapor, insanlık için ‘kırmızı alarmın’ çaldığı manasına geliyor. Alarm zilleri sağır edici halde, deliller yadsınamaz. 1.50C [sıcaklık artış] gayesini hayatta tutabilmek için kararlı bir formda harekete geçilmesi gerek…Bu krize dayanışma ve hamasetle karşılık verirsek, kapsayıcı ve yeşil ekonomiler, refah, daha pak hava ve daha güzel sıhhat herkes için mümkün olacaktır” dedi.
“Hükümetler nükleere yönelmek için çalışmalı”
Dünya Nükleer Birliği Genel Müdürü Sama Bilbao y León, yeni raporun, yeni teknolojilere yatırım yaparken iktisadın tüm dallarını karbondan arındırmak için halihazırdaki tüm araçları kullanma muhtaçlığının gerekliliğine işaret ettiğini belirtti.
Sama Bilbao y León, “Gelişmiş ekonomilerdeki en kıymetli düşük karbonlu elektrik kaynağı olan nükleer güç, halihazırda onu kullanan 30’dan fazla ülkede 7/24 emniyetli, uygun fiyatlı pak elektrik sağlamaya devam etmeye hazır” dedi. Sama Bilbao y León şunları tabir etti: “Ayrıca, nükleer güç, global iktisadın karbondan arındırılmasını hızlandırmak için başka düşük karbonlu teknolojilerle güçlerini birleştirmeye istekli.”
Karar vericileri, faaliyet gösterdikleri “çarpık piyasalar” nedeniyle erken kapanma tehlikesiyle karşı karşıya olan nükleer santralleri desteklemek için hemen harekete geçmeye çağıran Sama Bilbao y León şu tabirleri kullandı: “Hükümetler, düzenleyiciler ve sanayi, küçük modüler reaktörler ve gelişmiş nükleer teknolojiler de dahil olmak üzere büyük ve küçük yeni nükleer projelerin dağıtımını hızlandırmak için birlikte çalışmalı, böylelikle nükleer güç, evsel ve endüstriyel proses ısınma sağlayarak hidrojen üreterek ve ulaşım dalını karbondan arındırarak elektrik tedarikinin ötesinde kesimlerin karbondan arındırılmasına yardımcı olabilir.”
Rapor bu yıl 31 Ekim – 12 Kasım’da Glasgow’da düzenlenecek 26. BM İklim Değişikliği Taraflar Konferansı’ndan (COP26) evvel yayımlandı.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
