Çocukluk çağı obezitesi dünyada ve ülkemizde süratle artıyor. Yapılan çalışmalar Türkiye’de her 4 çocuktan birinin fazla kilolu ya da obezite hastası olduğuna işaret ediyor. Bilhassa pandemi sürecinde çocuklarda yaygın olarak görülen hareketsizlik ve beslenme sistemindeki değişiklikler obezite riskini de beraberinde getirebiliyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Bölümü’nden Uz. Dr. Bahar Özcabı, çocuklarda obezite hakkında bilgi verdi ve anne babalara kıymetli tekliflerde bulundu.
Çocuğunuz fazla tartılı ya da obezite hastası mı?
Obezite yani şişmanlık, bedendeki yağ ölçüsünün sıhhati bozacak halde çok artması olarak tanımlanmaktadır. Çocukluk çağında obezite sıklığı ülkemiz de dahil tüm dünyada artmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde her 3 çocuktan birinin fazla tartılı/şişman olduğu bildirilmektedir. Ülkemizde ise COSI-TUR 2016 çalışması ilkokul 2. sınıf öğrencilerinin 24,9’unun fazla tartılı/şişman olduğunu göstermiştir. Bu oran da yaklaşık her 4 çocuktan birinin fazla kilo yahut obezite hastası olduğuna işaret etmektedir. Obezite hastalığının teşhisinde sıklıkla uzunluk ve beden tartısı pahaları kullanılmaktadır. İki yaşından küçük çocuklarda boya nazaran yük bedellerine nazaran teşhis konulmaktadır. Daha büyük çocuklarda ise beden tartısı, boyun metre cinsinden karesine bölünerek beden kitle indeksi hesaplanmaktadır. Fakat erişkindekinden farklı olarak sabit bir bedele nazaran karar verilmemektedir. Yaş ve cinsiyete nazaran oluşturulmuş eğrilerde beden kitle indeksi yüzde bedelleri 85 ile 95 ortasına denk gelen çocuklar fazla tartılı, 95 ve üzerinde olanlar ise şişman olarak kabul edilmektedir. Bu çocuklarda bel etrafı pahaları de organ yağlanması ve metabolik risklerin ortaya konulmasında yardımcı olmaktadır.
Fazla kilo sağlıklı bir ergenliği de önleyebilir
Ülkemizde yıllardır süregelen “Şişman bebek ya da çocuk sağlıklıdır” algısı son derece yanlıştır. Zira çocukluk ve ergenlik çağında en sık görülen şişmanlık tipi kolay şişmanlıktır. Kolay şişmanlık, kişinin aldığı ve harcadığı güç istikrarının bozulması nedeniyle karşımıza çıkmaktadır. Bu çocukların beslenme hikayelerinde çok ölçüde şeker ve şekerli gıda/içecek, yağlı ya da hazır besin tüketimi vardır. Bazen de porsiyonların büyük olması ya da besin öğelerinin uygun oranlarda alınmaması bu duruma yol açar. Ergenlik öncesi devirde yaşıtlarına nazaran uzundurlar lakin ergenliğin erken başlaması ve büyümenin erken sonlanması nedeni ile erişkin uzunlukları olumsuz etkilenebilir. Bilhassa de aile bireylerinin ya da bakımı üstlenen bireylerin “Çocuktur, yesin, beden vakitle kiloyu atar” üzere yaklaşımları şişmanlığın gelişimi ve ağırlaşmasında rol oynamaktadır. Bugün çocukluk çağında şişman olarak isimlendirilen çocukların değerli bir kısmının erişkin periyotta de obezite hastası olmaya devam ettiği bilinmektedir.
Kanserden kalp hastalıklarına pek çok tehlike pusuda bekliyor
Çocukluk çağı şişmanlığında; kalp damar hastalıkları, hipertansiyon, kan yağlarında yükseklik, karaciğer yağlanması, diyabet (şeker hastalığı), ortopedik meseleler, uyku bozuklukları, özgüven kaybı ve toplumsal izolasyon üzere sıkıntılar görülebilmektedir. Her vakit ek tedaviler gerektirmese de ergenlik bulgularının öne kayması ile karşılaşılabilmektedir. Bilhassa de obezitenin erişkin devirde göğüs, yumurtalık, prostat üzere kimi kanserler için de yer hazırladığını ve üreme bozukluklarına yol açabildiğinin unutulmaması gerekir. Şişmanlığın bağışıklık sistemi üzerine de olumsuz tesirleri olabilmektedir.
Anne babada olan şişmanlık çocuktaki riski 15 kat artırıyor
Çocukluk çağında obezite konusunda hem genetik, hem de çevresel etmenlerin büyük tesiri vardır. Anne-babadan birinde obezite varlığı çocukta şişmanlık gelişme riskini 2-3 kat, ikisinde birden olması da 15 kat artırmaktadır. Doğum öncesi ve sonrası nedenler, fizikî aktivite durumu, beslenme alışkanlığı, sosyo-kültürel ve ailesel etmenler, psikososyal faktörler ve kimyasallar üzere ek çevresel etmenler de obezitenin oluşumunda rol oynamaktadır.
Uygun tedavi planlaması ve hayat şekli değişiklikleri büyük değer taşıyor
Genetik yatkınlığın haricinde erken yaşta şişmanlığa neden olan ya da ek bulguların eşlik ettiği, ender genetik hastalıklar da bulunmaktadır. Bu genetik hastalıklar ya da hormonal bozukluklar açısından risk altında olan çocuklar, çocuk endokrinoloji doktorları tarafından görülmeli ve izlenmelidir. Kolay obezitenin kelam konusu olduğu durumlarda ise tedavinin en kıymetli bileşeni hayat şekli değişiklikleridir. Kimi durumlarda ilaç tedavileri gündeme gelebilir. Lakin bu ömür değişiklikleri uygulanmadığı vakit ilaç tedavisinin de aktifliği hudutlu kalmaktadır. Erişkin devirde uygulanan bariatrik cerrahi, çocukluk çağında öncelikli tedavi prosedürlerinden biri değildir ve bu bahisle ilgili araştırmalar devam etmektedir. Gelişimini büyük oranda tamamlamış, öbür tedaviler ile gelişme kaydedilemeyen, seçilmiş olgularda gündeme gelebilir lakin çocuklar bu mevzuda tecrübeli, çocuk endokrinoloji dahil gerekli tüm branşların bulunduğu merkezlerce değerlendirilmelidir.
Covid sürecinde çocukluk çağı obezitesine karşı 11 önlem
Çocukların antrenman imkanlarının azaldığı, ekran karşısında geçirdikleri müddetin arttığı, uyku ve beslenme nizamlarında değişikliklerin yaşandığı pandemi sürecinde çok kilo alımının önüne geçmek için şu tedbirler alınabilir:
- Sağlıklı beslenme şuuru çocuklara erken yaşlarda kazandırılmalıdır.
- Anne ve baba sağlıklı beslenme ile antrenman planlaması konusunda çocuklarına örnek olmalıdır.
- Paketli besinler yerine sağlıklı atıştırmalıklar seçilmelidir.
- Şekerli ya da katkı unsurlu yiyecek ve içecekler ödül olarak gösterilmemelidir.
- Çocuklar karbonhidrat, protein, yağ, lif, vitamin ve mineralleri bakımından istikrarlı beslenmelidir.
- Porsiyonlar çocuğun yaşına uygun olmalıdır.
- Çocuğa tertipli idman alışkanlığı kazandırılmalıdır.
- Uyku saatleri düzenlenmelidir.
- Ekran başında geçirilen müddet sonlandırılmalıdır.
- Çocuklarla oyunlar oynanmalı, kaliteli vakit geçirilmelidir.
- Hafif mesken işlerinde çocuklara sorumluluk verilebilir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
