Çocuğunu çokdilli yetiştirmek isteyen anne ve babalar ne yapmalı?
Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yabancı Lisanlar Eğitimi Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Belma Haznedar’ın kaleme aldığı ‘’İkidillilik ve Çokdillilik /Erken Çocukluk Periyodunda Birden Fazla Lisan Öğrenimi’’ (Anı Yayıncılık) başlıklı kitap okurlarla buluştu. Erken çocukluk periyodunda birden fazla lisan tahsilinin dilbilimsel, bilişsel, nörolojik ve sosyolojik özelliklerini inceleyen bu çalışma, çocuğunu ikidilli yahut çokdilli yetiştirmek isteyen anne babalara dayanak olmak hedefiyle hazırlanan kıymetli bir rehber. ‘’İkidillilik ve Çokdillilik /Erken Çocukluk Periyodunda Birden Fazla DilÖğrenimi’’ başlıklı kitabıyla ilgili bilgi veren Prof. Dr. Belma Haznedar yedi ana başlıkta İkidillilik ve Çokdillilik konusunu tüm boyutlarıyla ele alıyor. ‘’İkidillilikten ve Çokdillilikten ne Anlıyoruz?’’, ‘’Çocukta Anadil Edinimi’’, ‘’Erken Çocukluk Devrinde İkidillilik ve Çokdillilik’’, ‘’İki Dilliliğin Bilişsel, Nörolojik ve Toplumsal Boyutları’’, ‘’İki Lisanda Okuma ve Yazma Marifetlerinin Gelişimi’’, ‘’İkidilli Eğitim Sistemleri’’ ve ‘’Anne-Babalara Sesleniş’’ başlıklı kısımlardan oluşan kitap, erken çocukluk devrinde birden fazla lisan tahsilinin dilbilimsel, bilişsel, nörolojik ve sosyolojik özelliklerini incelerken; çocuğunu ikidilli yahut çokdilli yetiştirmek isteyen anne babalar için kıymetli bir rehber olma niteliğini taşıyor.
Dil tahsili için ülkü yaş ne olmalı?
Prof. Dr. Belma Haznedar, lisan tahsiline erken yaşta başlamak konusunda şu konulara dikkat çekiyor:
‘’Erken yaşta lisan tahsiline başlamak birçok açıdan avantaj sağlayabilir. Lakin bu hususta araştırmacılar ortasında önemli görüş ayrılıkları var. Lakin şu bir gerçek; lisan tahsili bugünden yarına kısa müddette gerçekleşmez. Temel bağlantı marifetlerinin ötesinde bir lisanı akademik manada öğrenmek için 5-7 yıl üzere bir mühlete gereksinim vardır. Bu manada ne kadar erken başlar ve bunu ne kadar yeterli yaparsanız, daha yeterli sonuçlar almanız mümkün olacaktır. Bence bu ülkemizin kanayan yarası olan yabancı lisan öğretiminin üniversite yıllarına kadar sarkmasını da engelleyecektir. Alışılmış burada çocuklara ikinci/yabancı bir lisanı nasıl öğrettiğiniz de çok önemlidir’’.
Yaş faktörü kadar mesken yahut okul üzere ortamların da ikinci bir lisanı öğrenmede kritik değer taşıdığına dikkat çeken Haznedar şöyle devam ediyor;
‘’Çocuğun meskende konuştuğu lisanın içinde yaşadığı toplumda ve okul ortamında ne kadar desteklendiği çok kıymetli. İkinci bir lisanın sınıf ortamında öğretildiği durumlarda lisanın şahsî hayat elementlerinden büyük ölçüde mahrum kaldığını görüyoruz. Ağır yabancı lisan eğitiminin yapıldığı okullarımız olmakla birlikte, bu ülkemizdeki eğitim programlarının genel normunu oluşturmuyor. Kimi çalışmalarda erken çocukluk yerine sonraki yıllarda başlanan lisan tahsilinin daha âlâ sonuçlar verdiğini öne süren bulgular var.
Bu sonuçlar, tek başına yaşın değil, çocuğun içinde yaşadığı öğrenme ortamının, meskende kaç kitap okunduğunun, ailenin sunduğu imkanların değerine yapılan vurgu bakımından kıymetli. Örneğin, konutunda kitaplarla büyüyen bir çocuğun hem konuştuğu lisanlarda kelam varlığı bilgisinin hem de söz lisanının çok daha güçlü olduğu görülüyor’’.
İkidillilik hakkında gerçek bilinen yanlışlar
Prof. Dr. Belma Haznedar, anne ve babalar için hazırladığı kısımda ise İkidillilik hakkında en çok merak edilen sorulara ve gerçek bilinen yanlışlara yer veriyor. İşte bunlardan kimileri;
İki lisana maruz kalmak çocuğumun başını karıştırır mı?
Bu sorunun karşılığı, ‘hayır’. Kimi vakit çocuğun her iki lisandan sözleri birebir cümlede kullanmasını, anne ve babalar baş karışıklığı olarak algılayabilir. Bu, ikidillilik literatüründe lisan değiştirme/düzenek değiştirme olarak bilinir ve yetişkinlerin de sıklıkla yaptığı olağan bir kullanım formudur.
Çocuğum her iki lisanını tıpkı derecede akıcı ve yanlışsız kullanabilir mi?
İkidillilik alanında en yanlış bilinen mevzulardan biri, ikidilli bir çocuğun her iki lisanını birebir derecede akıcı ve hakikat konuştuğu istikametindeki görüştür. İkidilli şahıslar gerek eğitim imkanlarına erişim, gerekse içinde yaşadıkları konut, topluluk ve çalışma şartları nedeniyle, her iki lisana eşit oranda maruz kalamayabilirler. Ayrıyeten, ikidilli bireyler lisanlarını farklı şahıslarla, farklı nedenlerle, farklı ortamlarda, farklı işleri yapmak için kullanırlar. Her bir lisandaki akıcılığı ve hakikat kullanımı, kişinin o lisana ne ölçüde gereksinim duyduğu ve hangi sıklıkla kullandığı ile direkt ilgilidir.
İkidillilik çocuğumu daha zeki mi yapar?
İkidillilik çocuğunuzu daha zeki yapmaz. İkidilliliğin çocuğun gelişimine faydaları vardır. Fakat, bu, ikidilli çocukların daha zeki olduğu manasına gelmez. Bu hususta literatürde bilimsel bir data bulunmamaktadır.
İkidilli çocuk yetiştirmek isteyen anne ve babalar ne yapmalı?
Çocuklarıyla bol bol kendilerini rahat hissettikleri lisanda konuşmalı! Birlikte vakit geçirmeli, oyunlar oynamalı, farklı hallerde bağlantı kurmanın yollarını aramalıdır.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
