Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonları, üst teneffüs yolu enfeksiyonlarından sonra en sık görülen enfeksiyon çeşidi olarak tanımlanıyor. Bilhassa küçük yaştaki çocuklar için risk oluşturan idrar yolu enfeksiyonları, şimdi gelişmekte olan böbrekler için tehlikeli sonuçlara yol açabiliyor. Erken teşhis konulamaması durumunda tedavi edilemeyen çocuklar, gelecekte hipertansiyon ve böbrek yetmezliği riski altında olabiliyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Bölümü’nden Çocuk Nefrolojisi Uzmanı Prof. Dr. Mahmut Çivilibal, çocukluk çağında görülen idrar yolu enfeksiyonu ve tedavi yolları hakkında bilgi verdi.
İdrar yolu enfeksiyonları, hayatın birinci bir yılı hariç kız çocuklarında daha sık görülmektedir. Çocuklarda en sık idrar yolu enfeksiyonu (İYE) etkeni bağırsak kökenli bakterilerdir. Bu bakteriler işeme kanalı (üretra) yoluyla mesaneye yerleşir, burada çoğalır ve sonrasında aşağı idrar yollarından üst idrar yollarına (böbreklere) yanlışsız ilerler.
Birçok nedene bağlı olarak gelişebiliyor
- Üriner sistem taşları
- Böbreklerde kistler
- İşeme bozuklukları
- Vezikoureteral reflü
- Doğumsal böbrek hastalıkları
- Kabızlık
- Sünnet derisi
- Labial füzyon (kız çocuklarında genital yapışıklık)
Bu belirtilere dikkat!
Hastanın yaşına ve enfeksiyonun yerleşim yerine nazaran, belirti ve bulgular değişiklik gösterebilir. Ateş, kilo alamama, kusma, ishal, huzursuzluk, sarılık, berbat kokulu idrar, halsizlik, karın ağrısı, kabızlık, işeme alışkanlığında değişiklik (sık idrara çıkma, idrar kaçırma), ağrılı idrar yapma, berbat kokulu idrar, büyüme geriliği üzere bulguların varlığında idrar yolu enfeksiyonu olabileceği düşünülmelidir. Küçük bebeklerde ateş, huzursuzluk, iştahsızlık üzere genel belirtilerle kendini gösterebilirken; büyük çocuklarda ise idrar yaparken yanma, ağrı, sık idrara çıkma üzere belirtiler ön plandadır. İdrar yolu enfeksiyonunun yerleşim yerine nazaran, enfeksiyon yalnızca aşağı idrar yollarını etkilemiş, böbreklere kadar çıkmamış ise; ağrılı idrar yapma, yanma hissi, sık idrara çıkma, kasıklarda ağrı ve idrar kaçırma şikayetleri görülür. Böbrekleri de tutan bir enfeksiyon varsa; ateş, titreme, sırt ve böğür ağrısı, kusma, kilo kaybı, genel durumda bozukluk ortaya çıkar. Bilhassa böbrekleri tutan idrar yolu enfeksiyonu olan hastalarda böbrek hasarı oluşma riski vardır. Bu nedenle ateşli idrar yolu enfeksiyonu geçiren bilhassa küçük yaştaki çocuklarda, hem süratle teşhis konularak uygun tedaviye başlanmalı hem de idrar yolu anormallikleri açısından ileri incelemeler yapılmalıdır.
Bebeklerde idrar örneği alımına ihtimam gösterilmeli
İYE ile ilgili belirti yahut bulgularla doktora gelen çocuklara idrar analizi ve idrar kültürü yapılarak teşhis konulmaktadır. Bunun için öncelikle hakikat idrar örneği alınmalıdır. Yanlışsız idrar örneği alımı, tuvalet eğitimini tamamlamış büyük çocuklarda ılık su ile perine bölgesi paklığı yapıldıktan sonra orta akım idrarı alınması ile sağlanır. İdrar denetimi olmayan küçük çocuklar ve bebeklerde ise idrar analizi için örnek idrar torbaları ile alınır. Bunun için de genital bölge uygun formda temizlendikten sonra, idrar torbası genital bölgeye yapıştırılır. Bebek idrar yapmadığı takdirde 30 dakikada bir tekrar paklık yapılarak yeni torba takılması uygundur. İdrar torbalarının steril olmaması ve genital bölgeden idrar torbasına kolay kolay mikropların bulaşması, yanılgılı sonuçlara neden olabileceğinden idrar kültürü için torba ile idrar alınması önerilmemektedir. Bunun yerine idrar denetimi şimdi gelişmemiş küçük çocuklarda ve bebeklerde kültür alınması gerekiyorsa; idrar sondası ile idrar kesesine girerek yahut kasık bölgesinden idrar kesesine enjektör ile girilerek idrar örneği alınmalıdır. Bu iki yolla idrar kültürünün alınması; hem yanlış teşhis ve tedavileri hem de gereksiz ileri incelemelerin yapılmasını önlemesi açısından son derece değerlidir. Her iki usulün de bebeğe rastgele bir ziyanlı tesiri yoktur.
İdrar yolu enfeksiyon sıkıntılarında birçok görüntüleme tekniği bulunuyor
İdrar yolu enfeksiyonu geçiren her çocuğa ultrasonografi yapılmalıdır. Ultrasonografi radyasyon tesiri ve hiç bir ziyanı olmayan çok kıymetli bir inceleme sistemidir. Bu metotla, böbrek boyutları, yerleşimi, doku kalınlıkları, idrar akımını engelleyen darlık yahut tıkanıklıklar, mesane kapasitesi ve duvar kalınlığı ile idrar yollarında taş yahut olağan dışı yapılanmalar hakkında detaylı bilgi alınır. Damardan nükleer unsur verilerek çekilen sintigrafiler, geçirilmiş idrar yolu enfeksiyonlarına bağlı böbrek hasarlarını ve darlık üzere idrar akımnı bozan anomalilerin saptanmasını sağlar. Halk ortasında sondalı sinema olarak nitelendirilen Voiding sistoüretrografi ise, vezikoüreteral reflü (mesaneden böbreğe yanlışsız idrar kaçışı) tanısı için kullanılır. Bu iki süreç her idrar yolu enfeksiyonu geçiren çocuğa uygulanmaz. Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu geçiren ve/veya olağandışı ultrason bulgusu olan çocuklara sintigrafi ve/veya voiding yapılır. İşeme bozukluğu olan ve İYE geçiren çocuklara ayrıyeten üroflowmetri (idrar akım testi) tetkiki yapılır. İdrar kültüründe üreyen mikroba yönelik uygun antibiyotikle tedavisi yapılır. Tedavi sonrası denetimde idrar analizi ve kültürü alınmaktadır.
Bu tekliflere dikkat!
- Çocuklara kâfi su içme alışkanlığı kazandırılmalıdır.
- Bebeklere 2,5 yaşından evvel işeme eğitimi verilmemeli ve eğitimlerde asla baskı uygulanmamalıdır.
- Çocuklara hakikat genital bölge paklığı öğretilmelidir. Ülkü olarak, genital bölge temizliğinin tuvalet kağıdıyla önden geriye gerçek yapılması, akabinde bölgenin suyla yıkanması ve kağıt havluyla kurulanması formunda olmalıdır. Şayet ıslak mendille paklık yapılacaksa, su bazlı olanlar tercih edilmelidir.
- Çocuğa tertipli işeme alışkanlığı kazandırılarak, idrarın mesanede uzun mühlet kalması önlenmelidir.
- Özellikle kız çocukları sıkı pantolon giyinmemeli ve pamuklu külotlar tercih edilmelidir.
- Erkek çocuklar olabildiğince erken yaşta sünnet edilmelidir.
- Çocuklar tuvalete girmeden evvel ve girdikten sonra kesinlikle ellerini yıkamalıdır.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
