Çocukların dijital ayak izleri ve bunların ticari kullanımı daha çok tartışılmalı
Dünyada ve ülkemizde dijital çağ süratle ilerlemeye devam ediyor. Yapılan araştırmalar her üç internet kullanıcısından birinin çocuk olduğunu gösteriyor. İstanbul Bilgi Üniversitesi İrtibat Fakültesi Medya Bölümü’ne bağlı Dijital Medya ve Çocuk Platformu tarafından gerçekleştirilen “Dijital Dünyada Çocuk Hakları” panelinde dijital dünyada çocukların haklarının korunması ismine atılan adımlar, düzenlenen yasalar ile riskler ve tehditlerin önüne geçilmesi konuşuldu
İstanbul Bilgi Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Medya Bölümü’ne bağlı Dijital Medya ve Çocuk Platformu tarafından “Dijital Dünyada Çocuk Hakları” paneli online olarak gerçekleştirildi. Panele konuşmacı olarak katılan bedelli akademisyenler dijital dünyada çocuk haklarının kamuoyuna yansımalarını, yeni dünya nizamında ebeveynlerin ilgili bahislerde çocuklarının görüşlerini alıp almadıkları üzere birçok değerli ayrıntıları tartıştı. Aktifliği MAY İletişim’den Meltem Acar Yücesoy modere etti.
Dr. Öğr. Üyesi Esra Ercan Bilgiç: Ebeveynler çocukların görüşlerini almalı
4 Şubat 2021 tarihinde Birleşmiş Milletler (BM) Çocuk Hakları Komitesi tarafından kabul edilen ve 24 Mart 2021 günü yayınlanan “Dijital Ortamda Çocuk Hakları ve Genel Yorum No 25 Belgesi”nin ehemmiyetine dair konuşan İstanbul Bilgi Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Medya Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Esra Ercan Bilgiç, bu evrakın dijitalleşmenin süratle arttığı şu devirde online ortamlarda da geçerli olacağını söyledi. Ercan Bilgiç, “Yeni dünya nizamına uygun olarak çocuk hakları tarifi yapılmadı ya da dijital dünyaya has diğer çocuk hakları metinleri yazılmadı. Lakin var olan çocuk hakları mukavelesinin dijital dünyaya uyarlanırken nasıl yorumlanabileceğine dair bir çerçeve oluşturuldu. BM Çocuk Hakları Komitesi, 27 ülkeden yaşları 9 ila 22 ortasında değişen çocuklardan görüş alarak bu çerçeveyi hazırladı. Dijital dünyada haklarının korunması için ne üzere hareketler görmek istedikleri çocuklara soruldu. Çocuk haklarının vazgeçilmez bir modülü, çocukların sesini aslında duymak ve kulak vermek. Onların iştirak haklarının olduğunu ve bilhassa kendilerini ilgilendiren bahislerde görüşlerinin alınması gerektiğini vurgulamak” dedi.
Hak ve özgürlükler ile potansiyel ziyanlar ve riskler ortasında istikrar gözetilmeli
Dünya çapında yapılan araştırmalara nazaran, her üç internet kullanıcısından birinin çocuk olduğunu belirten Ercan Bilgiç konuşmasına şöyle devam etti: “Bu doküman çocukları nasıl koruyalım sorusuna odaklanıyor. Dijital dünyada çocukların birtakım fırsatlara erişimi çok önemseniyor. Bu fırsatlara erişmeleri için bir istikrar gözetilmesi vurgulanıyor. Sivil hak ve özgürlükleri ile potansiyel ziyanlar ve riskler ortasında bir istikrar gözetilmesi gerekiyor. Dijital dünyada çocukların karşısına çıkacak riskleri örneklendirmek gerekirse; içerik riski birinci sırada yer alıyor. İzledikleri, dinledikleri ve okudukları içerikler, birçok vakit onların yaşına ve gelişim düzeylerine uygun olmayabiliyor. Şiddet ve cinsellik içerebiliyor. Uygun olmayan birtakım nefret telaffuzları içerebiliyor. Bir öbür kıymetli sorun ise temas riskleri. Çocukların cinsel manada istismar durumlarına ve çocuk ticaretine kadar varmasına dikkat çekiliyor. Çocukların eğitime erişim hakkı bu evrakta bilhassa vurgulanıyor. Dünyanın pek çok yerinde ve ülkemizde dijital ortamlara erişemeyen çocuklar var. Bu durum dijital uçurumu derinleştirerek fırsat eşitsizliği yaratıyor.”
13 yaş altı için farklı uygulamalar devreye sokulmalı
İstanbul Bilgi Üniversitesi Bilişim ve Teknoloji Hukuku Enstitüsü Müdürü Doç. Dr. Leyla Keser, dijital platformların çocukların yaşına uygun formda tasarlanması gerektiğinin altını çizdi. Keser, çocuk yaşına uygun bir dizayn örneği olarak Türkiye’de artık Youtube Kids’in yayına başladığını belirtti. Keser, “Dünyaca ünlü otoriteler yaşa uygun tasarım kodu ismini verdikleri bir doküman yayınladılar. Bu dokümanda, internet bazlı rastgele bir hizmette, yapay zeka karşısındaki kullanıcının çocuk olduğunu anladığında buna uygun içerikler sunmalı konusu tartışılıyor. Buna örnek olarak Youtube Kids uygulamasını verebiliriz. Youtube’un çocuk ayrımı yapmaksızın tüm kullanıcıları profilleyerek reklam göstermesi çocuklar açısından ziyan verici bir duruma sebebiyet verebiliyor. Gösterilen reklamlar şiddet ya da cinsel içerikli olabiliyor. Amerika’da bu nedenden dolayı Youtube dava edildi. Bu noktada ebeveynlere Youtube Kids’i tavsiye ediyorum. Birebir biçimde 13 yaş altı çocuklar için farklı bir İnstagram da devreye sokulacak” biçiminde konuştu.
Minecraft oynayan çocuk daha yetenekli olacak
Kollektif bir anksiyete durumu yaşamadan elimizdeki medyayı çocuklar için nasıl kullanabiliriz konusuna değinen İstanbul Bilgi Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Medya Kısım Başkanı Doç. Dr. Erkan Latife, “Çocuklar aşikâr dijital yetenekleri kazanamadığı durumda çağın ve yaşıtlarının gerisinde kalacak. Söz özgürlüğünün ötesinde internet kullanım hakkı çocukların ileride toplumsal statüsünü muhafazasında da kıymetli rol oynayacak. Bugün Minecraft oynayabilen bir çocuk ileride öbür işlerde de daha tecrübeli olacak ve donanımlı görülerek mevcut işler için o seçilecek” dedi.
Dijital oyun alanları gençlerin sözlerini belirliyor
Oyun kültürünün genç bireyler için çok kıymetli olduğuna vurgu yapan İstanbul Bilgi Üniversitesi İrtibat Fakültesi Medya Bölümü Dr. Öğr. Gör. Sarper Durmuş, “Dijital dünyadaki oyunlar çocukların dünyayı ve kendilerini tanıdıkları, yeni söz biçimleri geliştirdikleri alanlar olarak karşımıza çıkıyor. Son birkaç yılda nezaret kapitalizmi tarifi öne çıktı. Tüm internet kullanıcılarının alışkanlıkları, ilgi alanları ve toplumsal temasları büyük teknoloji şirketleri tarafından meta haline getiriliyor. Sayısız insanın dijital hareketlerinden üretilen datalarla teknoloji şirketlerinin dünyanın en güçlü ve pahalı şirketleri haline geldikleri görülüyor. Kullanıcı kontratları üzerinden örnek vermek gerekirse, Peak Games’in zımnilik mukavelesinde 13 yaşından küçük çocukların datalarının talep üzerine büsbütün silinebileceği bilgisi yer alıyor. Ebeveynlerin ve çocukların bu durumu talep edebileceği medya okur müellifliği ne kadar var bunu sormak gerekiyor. Çocukların dijital ayak izleri ve bunların ticari gayelerle kullanılması konusu kamuoyunda daha fazla tartışılmalı” diye konuştu.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
