Dünya mutfaklarının vazgeçilmezi olan sarımsak, yemeklere lezzet verdiği kadar binlerce yıldır ilaç olarak da kullanılıyor. Doğal antibiyotik olarak anılan sarımsak, bağırsakları temizliyor, bağışıklığı güçlendiriyor ve diyabetten kansere kadar pek çok hastalıkla uğraşta beslenme planlarında yer alıyor. Memorial Kayseri Hastanesi Beslenme ve Diyet Bölümü’nden Dyt. Merve Sır, sarımsağın yararları hakkında bilgi verdi ve tüketimi hakkında değerli ihtarlarda bulundu.
Allicin özgür radikallere karşı korur
Soğansı bitkiler kümesinde yer alan sarımsağı birinci olarak tedavi maksatlı Mısırlıların kullandığı bilinmektedir. Sarımsağın içeriğinde 84.09 su, 13.38 organik unsur, 1.53 inorganik unsur bulunmaktadır. 33 çeşit kükürt bileşiği olan sarımsak; çinko, germanyum, A, B1 ve C vitaminleri içermektedir. Sarımsağın içeriğindeki allicin unsurunun öncüsü olan ve kükürt içeren ‘alliin’ bulunur. Sarımsak hücreleri soyulma, kesme yahut doğrama ile hasar gördüğünde, havanın tesiriyle içeriğinde bulunan alliin ile çabucak tepkiye giren alliinaz ismi verilen bir enzim salınır. Bu tepki sonucunda allicin ortaya çıkar. Allicin, kandaki iki antioksidan enzim olan katalaz ve glutatyon peroksidazın düzeyini yükseltir. Bu halde, bedendeki hücre zarına ziyan verebilecek daha fazla hür radikal önlenebilir.
Sarımsağın besin pahasını korumak için uygulanması gerekenler
- Sarımsağın içeriğinde bulunan allicin, sadece sarımsağın hücre duvarları hasar gördüğünde (rendelendiğinde yahut kesildiğinde) oluşur. Bu nedenle yapılan araştırmalar sarımsağı kullanmadan evvel ezmenin ve akabinde yaklaşık on dakika buharla demlenmesine müsaade vermenin daha sağlıklı olduğunu göstermektedir. Bu, enzim alliinaza esirgeyici husus allicin üretmesi için vakit vermektedir.
- Sarımsağı yalnızca birkaç dakika pişirerek, en uygun tesir elde edilmelidir. Zira kükürt bileşikleri ısıya hassastır.
Sarımsağın tansiyonu düşürme etkisi
Damar sisteminin yani yaşlanma sürecinin (damar sertliği gibi) sarımsakla birlikte gerilediği düşünülmektedir. Ayrıyeten kanın akışkanlığını düzenleyen sarımsak, damarları genişlettiği ve gevşettiği için çok yüksek tansiyonun olağanlaşmasına katkıda bulunur. Sarımsak, kan lipidlerinin (kolesterol) düzenlenmesinde olumlu tesirleri olan ikincil bitki unsurları olan ‘saponinler’ içerir. Böylece gelişmiş bir kan akışına ve damarların artan esnekliğine katkıda bulunur. Ajoene ayrıyeten sarımsakta bulunan bir kükürt bileşiğidir. Pıhtılaştırıcı fibrini parçalayarak kanı doğal olarak inceltir. Tüm bu farklı hususların yardımıyla sarımsak, kan sulandırıcı ilaçların tersine büsbütün doğal bir biçimde ve yan tesirleri olmaksızın kan pıhtılarını etkisiz hale getirebilir ve tromboz ile felçleri önleyebilir.
Doğal antibiyotik sarımsak
Sarımsak klâsik olarak bağırsak sorunları (şişkinlik, fermantasyon süreçleri ve kramp gibisi ağrı durumları) ile soğuk algınlığı ve grip için kullanılmaktadır. Birebir vakitte uygun bir selenyum kaynağıdır. Selenyum metabolizma, bağışıklık sistemi, tiroid bezi ve sağlıklı cilt ile tırnaklar için değerli olan temel elementtir. Bilhassa allicin ve kükürt bileşikleri, her türlü patojen mikroorganizma ve parazitlere (bakteriler, virüsler, mantarlar, amipler, solucanlar) karşı öldürücü özelliğe sahiptir. Bu nedenle sarımsak, kimyasal antibiyotiklerin bilakis sağlıklı bağırsak florasının korunmasını destekleyen doğal bir antibiyotik olarak tanımlanabilir. Bağırsak florası, bağışıklık sisteminin en büyük kısmını oluşturduğu için sarımsak, bağışıklık sisteminin güçlenmesine de katkı sağlamaktadır. Sağlıklı bir bağırsak sistemi ayrıyeten besin unsurlarının daha güzel emilmesini ve kullanılabilirliğini sağlar, bu da hücrelere daha faydalı öğelerin ulaşması manasına gelir.
Sistite âlâ geliyor
Yapılan bir araştırmada, sulu sarımsak özlerinin hali hazırda antibiyotiklere direnç geliştirmiş olan bakterileri öldürebileceği belirlenmiştir. Kimi bakteriler, her yıl milyonlarca insanı etkileyen mesane enfeksiyonlarına (sistit) neden olabilmektedir. Sarımsak, idrar yolu enfeksiyonlarından kaygılı olan bireyler tarafından kullanılabilir ve bu sayede güzelleşmeyi hızlandırabilir.
Kanserle gayrette değerli rol oynuyor
Sarımsağın anti-kanser özelliklerinin olduğu yüzyıllardır konuşulmaktadır. Yapılan bir dizi çalışma ile bu bilgi kanıtlanmış durumdadır. Sarımsağın içeriğinde bulunan sülfür bileşiklerinin, kanser önleyici tesirinin olduğu bilinmektedir. Allicinin dönüşümü, yağda çözünen iki unsur üretir; dialil sülfür (DAS) ve dialil disülfür (DADS). Sarımsaktaki bu kükürt bileşiklerinin tümör oluşumunda yer alan iki süreçte tesirli olduğu varsayılmaktadır. Bu bileşikler, bir yandan kanserojen hususların reaktivitesini azaltmakta ve eliminasyonunu hızlandırmaktadır. Böylelikle DNA daha az ziyan görmektedir. Öte yandan, bu bileşikler kanser hücrelerinin büyümesini bozabilir ve böylece apoptoz (intihar) yoluyla hücre vefatlarını başlatabilir. Bunu yaparken, tümörlerin yayılmasını engellerler. Sarımsağın kolon kanseri, mide ve yemek borusu kanseri, akciğer ve göğüs kanseri için önleyici tesirleri kanıtlanmıştır.
Prostat kanserine karşı kullanılıyor
Akciğer kanseri konusunda Çin’de yapılan iki araştırma dikkat çekmektedir. Hem sarımsak hem de yeşil çay bu nedenle bu kanser çeşidinde hami faktörler olarak ön plana çıkmaktadır. Bilim adamları sarımsak ve yeşil çayın, tipik akciğer kanseri risk faktörlerinin (sigara içmek, kızarmış yiyecekler yemek vb.) tesirini azalttığını öne sürmektedir. Kullanıma hazır hale getirilen sarımsak preparatları, prostat kanseri ve yeterli huylu prostat büyümesinin tedavisinde uzun müddettir kullanılmaktadır. Prostat kanserine olumlu tesirleri, anti-enflamatuar, antioksidan ve genel kanseri inhibe edici tesirleri ön plana çıkmaktadır.
Sarımsak karaciğeri korur
Sarımsak, hücre duvarlarını güçlendirerek ve organizmanın kendisine ziyanlı olan toksik unsurlardan arınması süreci olan ‘detoksifikasyon’ fonksiyonuyla karaciğeri destekleyerek yıpranmasını önler. Ayrıyeten sarımsak, ağır metal zehirlenmesinde (cıva, kadmiyum) yahut alkol tüketiminin olumsuz sonuçlarını azaltmak için kullanılabilmektedir.
Sarımsağı tüketirken dikkat etmeniz gerekenler
Hem besin kıymetleri hem de içeriği açısında günlük sarımsak tüketimi muhakkak bir ölçüde olmalıdır. Kişinin ek bir hastalığı varsa muhakkak bir uzman doktordan görüş alınmalıdır. Sağlıklı bir birey günde 2 diş çiğ sarımsak yiyebilir.
Sarımsak çok fazla tüketildiğinde mide ve bağırsak rahatsızlığına neden olabilmektedir.
Halihazırda kanın pıhtılaşmasını önleyen antikoagülan ilaç kullanan bireyler ile tansiyonu düşük olan bireyler nizamlı olarak fazla olmamak kuralıyla sarımsak tüketebilir. Fakat, sarımsak kan inceltici ilaçların tesirini artırabilir. Bunun için sarımsak suyu, draje ve tabletleri alınmadan evvel uzman doktorla mutlaka konuşulmalıdır. Taze sarımsak kullanmak kelam konusu olduğunda, tesirlerinden tam olarak yararlanmak isteniyorsa çiğ olarak yenmesi gerekir. Günlük bir diş sarımsak kafidir. Sarımsak yemekler piştikten sonra eklenmelidir. Bilhassa yağ, sarımsağın aktifliğini artırabilir.
Sarımsak en çok çiğ olarak tüketildiğinde besin kıymetlerinden azamî düzeyde yararlanılmaktadır. Ezilip bir kaç dakika bekledikten sonra tüketilmeli,uzun periyodik pişirilmemelidir. Yemekler piştikten sonra eklenirse besin kıymetleri yok olmaz.
Taze sarımsak mı yoksa kuru mu?
Taze sarımsağın etkin bileşenleri her vakit diyet desteklerinde tercih edilmektedir. Sarımsaktaki ana faal bileşen olan allicin, süratle az ya da kompleks kükürt bileşiklerine dönüşen kararsız bir bileşiktir. Isıtma, dondurarak kurutma, buharla damıtma yahut gibisi yollarla sarımsağın daha sonraki rastgele bir biçimde işlenmesi, içerdiği allicinin tesir düzeyini değiştirmektedir.
Sarımsak kokusu için ne yapılmalı?
Pek çok insan kokusu beğenilen olmayan sarımsağı tükettikten sonra ağız kokusundan rahatsız olmaktadır. Birden fazla vakit süt, zencefil, limon suyu ve nane şekeri en azından bir müddetliğine sarımsak kokusunu bastırmaktadır. Sarımsak kış aylarında kilerde ya da kapalı balkonlarda, yazın ise buzdolabının zerzevat bölmesinde serin ve kuru bir ortamda tutulmalıdır. Bir yumru açıldıktan sonra kurumaması için 10 gün içinde tüketilmelidir. Zira temel olarak, ne kadar taze ve sulu olursa o kadar uygundur. Bir öbür uygun saklama seçeneği de sarımsağı kavanoz içerisinde yağda bekletmektir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
